DDu+'ng tre^n dde^ DDa`i Mo^n, nhi`n ve^` phi'a ha. lu+u so^ng DDa'y, kha'ch bo^. ha`nh tha^'y ra^'t ro~ hie^.n tu+o+.ng Ro^`ng La^'y Nu+o+'c.  DDo' la` hi`nh a?nh chie^'c vo`i voi kho^?ng lo^` dden nghi.t tre^n ne^`n tro+`i xa'm mo+` ba'o hie^.u sa('p co' mo^.t tra^.n mu+a to\. Cu`ng vo+'i nhu+~ng ngu+o+`i ddo^`ng ha`nh, to^i vo^.i va~ ra?o bu+o+'c to+'i mo^.t ngo^i ddi`nh ven dde^ ha^`u tra'nh co+n mu+a ddang a`o a`o a^.p to+'i\. La't sau, chu'ng to^i dda~ ye^n o^?n ngo^`i tre^n nhu+~ng ha`ng ghe^' da`i trong hie^n ddi`nh.  Kho^ng ai ba?o ai, mo.i ngu+o+`i va^~n co`n ma?i me^ theo do~i ca?nh Ro^`ng La^'y Nu+o+'c, du` lu'c ddo' chie^'c vo`i voi  ddang cuo^`n cuo^.n di chuye^?n ve^` phi'a nam ro^`i ma^'t hu't.

Mo^.t gio.ng no'i do~ng da.c ca^'t le^n:

- DDu? nu+o+'c ro^`i, Ro^`ng dda~ le^n tro+`i!

To^i ngoa?nh nhi`n ngu+o+`i vu+`a ca^'t tie^'ng. DDo' la` mo^.t la~o o^ng khoa?ng tre^n sa'u chu.c tuo^?i\. Cu. ma(.c chie^'c a'o the da`i, qua^`n cha'o lo`ng, cha^n mang de'p cao su Con Ho^?. A'ng chu+`ng mo.i ngu+o+`i chu+a hie^?u mi`nh no'i gi`, cu. nhi`n qua hai be^n, mi?m cu+o+`i:

- Ca'c o^ng ba` va` anh chi. em vu+`a chu+'ng kie^'n ca?nh Ro^`ng La^'y Nu+o+'c, a('t hie^?u la` muo^'n la`m mu+a, bao gio+` Tro+`i cu~ng sai ro^`ng la^'y nu+o+'c tu+` bie^?n le^n. Khi lu+o+.ng nu+o+'c hu't le^n vu+`a ddu?, Ro^`ng cuo^'n vo`i la.i, bay ve^` tro+`i\.

Ca(.p ma('t cu. du+`ng la.i tre^n khuo^n ma(.t mo^.t thanh nie^n ma(.c A^u phu.c, ddeo kie^'ng tra('ng, ngo^`i be^n ca.nh mo^.t ba` lo+'n tuo^?i va^'n kha(n mo? qua.:

- O^ng.... nghi~ co' pha?i kho^ng? O^ng....

Thanh nie^n nghie^ng dda^`u, tu+. gio+'i thie^.u:

- Ki'nh thu+a cu., cha'u te^n la` Thu+o+`ng, da.y ho.c du+o+'i Gia'o La.c.

O^ng gia` vui ve?:

- O^ng gia'o co' tin chuye^.n Ro^`ng La^'y Nu+o+'c kho^ng? Co+n mu+a na`y xem ra co`n kha' la^u mo+'i ta.nh. Ba` con mi`nh no'i chuye^.n co^? ti'ch cho vui\.

- Thu+a cu., theo cha'u thi` hi`nh a?nh  ma` Cu. va` ca'c o^ng ba`, anh chi. em vu+`a tha^'y, da^n chu'ng ddi.a phu+o+ng na`y va^~n go.i la` Ro^`ng La^'y Nu+o+'c, chi? la` ca'ch dda(.t te^n cho mo^.t hie^.n tu+o+.ng thie^n nhie^n. Co`n tin hay kho^ng, kho^ng tha`nh va^'n dde^`.  DDo' la` thie^?n y' cu?a cha'u\.

O^ng gia` mi?m cu+o+`i:

- O^ng gia'o chu+a tra? lo+`i ca^u ho?i cu?a to^i\.

Thanh nie^n chu+a ki.p le^n tie^'ng thi` dda~ nghe ngu+o+`i dda`n ba` "kha(n mo? qua." xen va`o:

- Thu+a cu. va` tha^`y gia'o, ne^'u tin la` tre^n tro+`i kho^ng sa(~n nu+o+'c, ne^n muo^'n la`m mu+a thi` Ro^`ng pha?i hu't nu+o+'c le^n. To^i la` dda`n ba` nha` que^ dda~ tu+`ng tra?i qua nhu+~ng ca?nh lu.t lo^.i vi` mu+a qua' nhie^`u, nhu+ng tru+o+'c ddo' la.i cha(?ng tha^'y Ro^`ng La^'y Nu+o+'c nhu+ bu+~a nay\.

O^ng gia` ddie^`m dda.m:

- Co' the^? la` Ro^`ng dda~ la^'y nu+o+'c ta.i mo^.t no+i na`o ddo' tre^n bie^?n DDo^ng ma` o+? dda^y ba` kho^ng tro^ng tha^'y\...

Ngu+o+`i dda`n ba` im la(.ng.  La.i nghe tha^`y gia'o le^n tie^'ng:

- Co' ngu+o+`i cho ra(`ng, ddo' la` mo^.t co+n lo^'c gio' xoa'y vo^ cu`ng khu?ng khie^'p. Do cuo^`ng phong tu+` nhie^`u hu+o+'ng chuye^?n to+'i mo^.t ddie^?m, xoa'y vo`ng theo chie^`u nghi.ch ro^`i di chuye^?n vo+'i to^'c ddo^. ghe^ go+'m, ne^n dda~ bo^'c theo dda` gio' xoa'y, ta^'t ca? sinh va^.t, nha` cu+?a\... Ca?nh ta`n pha' kho^ng the^? na`o ta? he^'t ma` con ngu+o+`i dda`nh bo' tay kho^ng ca'ch gi` cho^'ng ddo+~ ddu+o+.c.  Khi ba` con tro^ng tha^'y ca?nh Ro^`ng La^'y Nu+o+'c, tu+'c tha?m ca?nh ddang xa?y ra o+? mo^.t no+i ra^'t xa\. Cu~ng may\...
O^ng gia` ga^.t gu`:

- Gia` ddang ddi.nh no'i ve^` co+n cuo^`ng phong na`y\. Ca?m o+n o^ng gia'o dda~ mo+? dda^`u\. Chu'ng ta kho^ng he.n ma` cu`ng ho.p ma(.t ta.i dda^y, theo gia` thi`  chu'ng ta dda~ co' duye^n ho^.i ngo^., du` ra(`ng khi ta.nh mu+a\. chu'ng ta la.i chia tay\. Cu~ng vi` chu'ng ta co' duye^n vo+'i nhau, gia` xin ke^? mo^.t ca^u chuye^.n, nha^n co' hie^.n tu+o+.ng Ro^`ng La^'y Nu+o+'c ban na~y, dde^? ta(.ng  ca'c o^ng ba` va` anh chi. em.

O^ng gia` ddu+a ma('t nhi`n qua hai be^n the^m mo^.t la^`n ro^`i khoanh tay tru+o+'c ngu+.c, ba('t dda^`u ca^u chuye^.n:

Tho^n Vu~ An thuo^.c xa~ Bi`nh Tho.,  mo^.t vu`ng dda^'t nho? he.p vo+'i khoa?ng ba  chu.c gia ddi`nh ngu+o+`i Kinh, tu+` mie^`n xuo^i le^n khai kha^?n tro^`ng ra^~y, trong ddi.a dda^`u ti?nh Ye^n Ba'y, me' ta^y nam gia'p ranh So+n La\. Ha`ng na(m, cu+' va`o ddo^. cuo^'i ddo^ng, tho^n da^n thu+o+`ng le^n khu nghi~a trang dde^? la`m co?, do.n de.p, chua^?n bi. cho le^~ Ta?o Mo^. thu+o+`ng to^? chu+'c va`o nga`y mo^`ng bo^'n Te^'t.

Nga`y 24 tha'ng cha.p na(m Canh Ngo. (1930), khoa?ng nu+?a na(m sau khi 13 lie^.t si~ Vie^.t Nam Quo^'c Da^n DDa?ng dde^`n no+. Nu+o+'c, cu. DDo^` Vu~ cu`ng con cha'u le^n nghi~a trang nhu+ mo.i na(m dde^? su+?a sang pha^`n mo^. cu. Ba`. Do mo^.t chu+'ng be^.nh nan y, cu. Ba` 62 tuo^?i dda~ tha^'t lo^.c ba na(m tru+o+'c.  DDo^'i vo+'i cu. DDo^`, ba` Vu~ vu+`a la` ngu+o+`i ba.n ddo+`i, vu+`a la` ngu+o+`i ddo^`ng chi' trong nhu+~ng hoa.t ddo^.ng cho^'ng Pha'p.

Ga^`n to+'i nghi~a trang, Cu. ra^'t nga.c nhie^n khi tha^'y re?o dda^'t phi'a Nam xu+a nay va^~n bo? hoang, mo.c le^n mo^.t tha?o am ma` ba ma(.t chung quanh dda~ tro^`ng nhu+~ng ha`ng  chuo^'i xanh tu+o+i cu`ng nhie^`u luo^'ng rau die^'p, xu ha`o, ca?i ba('p...

Co^ng vie^.c su+?a sang pha^`n mo^. cu. Ba` xong xuo^i, cu. DDo^` cho con cha'u ve^` nha` tru+o+'c, ro^`i men theo mo^.t lo^'i mo`n dde^'n ga^`n tha?o am. DDo' la` mo^.t ngo^i nha` nho? mo^.t gian hai cha'i  lo+.p bo^?i, tu+o+`ng va'ch dda^'t. Tre^n sa^n co?, mo^.t la~o nha^n ma(.c qua^`n a'o na^u ddang pho+i khoai lang kho^.
Nha'c tha^'y cu. DDo^` ddang bu+o+'c to+'i, la~o o^ng ngu+o+'c nhi`n, vui ve?:

- Xin cha`o cu.!

Cu. DDo^` tu+o+i cu+o+`i:

- Kho^ng da'm, cha`o o^ng! Ga^`n na(m nay to^i mo+'i le^n khu nghi~a trang na`y ne^n chu+a ddu+o+.c bie^'t  o^ng...

La~o o^ng  ddu+'ng le^n, cha('p tay tru+o+'c ngu+.c:

- Thu+a cu., chu'ng to^i ho. DDie^`n, tu+` mie^`n xuo^i le^n mo+'i nha^.p ti.ch, la.i pha?i tu+. tu'c no+i o+? ne^n tha^.t co' lo^~i vi` chu+a ddi cha`o tha(m quy' cu....

Cu. DDo^`  nie^`m no+? nga('t lo+`i:

- DDie^`n tie^n sinh kho^ng ca^`n kha'ch sa'o\. Se~ co`n nhie^`u di.p dde^? tie^n sinh cu`ng ca'c Bo^ La~o tho^n na`y tu+o+ng kie^'n. To^i ho. Nguye^~n, ngu+o+`i quen thu+o+`ng go.i la` cu. DDo^` Nguye^~n.  Thu+.c la` tam sinh hu+~u ha.nh ddu+o+.c ga(.p tie^n sinh ho^m nay\.

DDie^`n la~o va'i the^m mo^.t la^`n ro^`i vui ve?:

- Ca?m o+n Cu. ha. co^'. Nhu+ng xin ddu+`ng du`ng hai tie^'ng tie^n sinh.

- Va^ng, o^ng DDie^`n! Cha(?ng hay quy' quye^'n...

- Thu+a, chu'ng to^i chi? o+? mo^.t mi`nh tu+` nhie^`u na(m nay\. Ki'nh mo+`i Cu. vo^ trong du`ng tra`.

Cu. DDo^` la('c dda^`u:

- Ca?m o+n o^ng DDie^`n, chu'ng to^i pha?i ve^` ke?o bo.n tre? mong. Cha(?ng la` bu+~a nay co' dda'm gio^~ tie^.n no^.i\. Xin o^ng DDie^`n cho phe'p.

DDie^`n la~o la.i cha('p tay:

- Va^.y to^i kho^ng da'm giu+~. Xin cho to^i ta^m hu+o+'ng go'p pha^`n tu+o+?ng nie^.m cu. Ba`.

Cu. DDo^` cu~ng cha('p tay dda'p le^~:

- DDa ta. o^ng DDie^`n, mong co' di.p ta'i kie^'n!

- To^i cu~ng mong nhu+ va^.y\. Cu. la.i nha`!

- Cha`o o^ng DDie^`n.

DDo' la` la^`n dda^`u tie^n va` cu~ng la` la^`n sau cho't cu. DDo^` ga(.p DDie^`n la~o\. Vi` mu`a Thu na(m a^'y, mo^.t co+n lo^'c xoa'y lu+o+'t ngang re?o phi'a nam cu?a nghi~a trang tho^n  Vu~ An, dda~ cuo^'n theo ngo^i nha` tranh cu?a DDie^`n La~o, ha^`u nhu+ kho^ng co`n dde^? la.i ve^'t ti'ch gi`, ngoa`i mo^.t o^'ng tre gia` va^~n co`n dda^.y ki'n bi. gio' cuo^'n va(ng ra me' so^ng Ngo`i Hu't, ga^`n Lie^n Ti?nh Lo^. 13.

So+? di~  tho^n da^n bie^'t o^ng tre na`y la` cu?a DDie^`n la~o, vi` ngu+o+`i nha(.t ddu+o+.c ddem ve^` trao cho cu. DDo^` Nguye^~n, nho+` cu. ddo.c nhu+~ng trang chu+~ No^m cuo^.n tro`n dde^? be^n trong. Ngay buo^?i to^'i ho^m ddo', sau nhie^`u toa'n do` ti`m to^ng ti'ch DDie^`n la~o ca? na(m nga`y ma` chu+a co' ta(m ho+i, cu. DDo^` mo+? cuo^.n gia^'y ba?n, ddo.c bu't tu+. cu?a DDie^`n la~o, ngu+o+`i ma` tuy chu+a o+? la^u ta.i ddi.a phu+o+ng na`y, nhu+ng dda~ khie^'n ba` con ca?m me^'n vi` ddu+'c ddo^., vi` lo`ng thu+o+ng ngu+o+`i luo^n cu+'u giu'p ke? lo+~ ddu+o+`ng hay ga(.p kho' kha(n trong quan ho^n tang te^'. Cu?a cho kho^ng ba(`ng ca'ch cho, - co^? nha^n thu+o+`ng no'i -, cu?a DDie^`n la~o qua cung ca'ch bie^?u lo^. tu+` ta^m, a^n ca^`n,  dda~ khie^'n tho^n da^n  tra^n tro.ng. Thie^n tai vu+`a xa?y ra, la.i chi? gia'ng ho.a tre^n DDie^`n la~o la`m cho nhie^`u ngu+o+`i vo^.i cho la` Tro+`i kho^ng co' ma('t. Ngu+o+`i ta dda('p mo^.t ngo^i mo^. tu+o+.ng tru+ng ngay tre^n ne^`n tha?o am cu?a DDie^`n la~o, tre^n bia dda' co' kha('c do`ng chu+~: DDie^`n Thi. La~o O^ng Chi Mo^. dde^? to? lo`ng ki'nh nho+'.

Du+o+'i a'nh sa'ng cu?a ngo.n dde`n Hoa Ky` , cu. DDo^` Nguye^~n cha(m chu' ddo.c nhu+~ng ha`ng chu+~ no^m, di bu't cu?a DDie^`n la~o:

To^i vie^'t nhu+~ng do`ng chu+~  na`y trong lu'c co`n kho?e ma.nh sa'ng suo^'t, nhu+ mo^.t ca'ch ba`y to? su+. tho^'ng ho^'i ve^` to^.i a'c ma` to^i dda~ ga^y ra nhie^`u na(m tru+o+'c. Nhu+~ng vie^.c thie^.n ma` to^i thu+.c hie^.n trong nhie^`u na(m ga^`n dda^y o+? nhu+~ng no+i kha'c va` ta.i ddi.a phu+o+ng na`y, kho^ng ddu? chuo^.c to^.i cho to^i trong muo^n mo^.t! Tu+` nhie^`u na(m nay, to^i linh ca?m sa('p dde^'n nga`y hi`nh pha.t se~ to+'i\. Nhu+ng to^i kho^ng the^? bie^'t tru+o+'c Vie^.c Tro+`i: to^i se~ bi. se't dda'nh, bi. ngu+o+`i ta sa't ha.i, bi. dda('m thuye^`n, ho?a tai, ngo^. ddo^.c...hay mo^.t tai ho.a na`o kha'c. Du` du+o+'i hi`nh thu+'c na`o cu?a Lua^.t Tro+`i gia'ng ho.a dde^? xu+? pha.t to^.i lo^~i do mi`nh ga^y ra, to^i cu~ng cu'i dda^`u nha^.n la~nh. To^i co`n ddu+o+.c so^'ng dde^'n nga`y ho^m nay - tha'ng tro.ng ha., na(m Ta^n Mu`i (*) - cu~ng dda~ la` may ma('n la('m.

Sau khi to^i dde^`n to^.i, da'm mong ddo^`ng ba`o ddu+`ng tang chay, la^.p mo^., ca^`u sie^u\... to^i kho^ng dda'ng nha^.n lo`ng thu+o+ng cu?a ddo^`ng ba`o\. Ha~y cho^n ca^'t so+ sa`i, ho+.p ve^. sinh cho ke? to^.i lo^~i na`y, ddu+o+.c nhu+ va^.y to^i tha`nh ki'nh tri a^n lie^.t quy' vi..

 To^i dda~ ga^y  nhie^`u tro.ng to^.i, nay tru+o+'c khi dde^`n tra?, to^i xin gia~i ba`y cu`ng  ddo^`ng ba`o, tru+o+'c la` dde^? gia?i oan cho hai ke? ba^'t ha.nh dda~ na(`m xuo^'ng du+o+'i ba`n tay va^'y ma'u cu?a to^i, sau la` dde^? va.ch tra^`n bo^. ma(.t thu+.c cu?a mo^.t te^n sa't nha^n dda'ng nguye^`n ru?a la` to^i\.

Na(m  A^'t Ma~o  (**), to^i gia nha^.p mo^.t dda?ng cu+o+'p do.c theo mie^`n duye^n ha?i phu? Nghi~a Hu+ng thuo^.c ti?nh Nam DDi.nh. Chu'ng to^i uo^'ng ma'u a(n the^` kho^ng bao gio+` pha?n bo^.i to^? chu+'c.
DDa?ng cu+o+'p cu?a chu'ng to^i chuye^n xu+? du.ng nhu+~ng ca^y pho'ng co' hi`nh da'ng chie^'c bu't chi`,  gio^'ng nhu+ chie^'c mai  thu+o+`ng du`ng dde^? dda`o dda^'t, nhu+ng lu+o+~i lo+'n cuo^.n tro`n va` ca'n da`i ho+n,  la`m ba(`ng mo^.t thu+' tre gia` dda~ nga? ma`u va`ng a'nh. Mo^.t dda^`u la` lu+o+~i "bu't" ddu+o+.c "to^" ba(`ng the'p ddu? tuo^?i, sa('c be'n vo^ cu`ng;  mo^.t dda^`u ddu+o+.c ddu.c lo^~ dde^? buo^.c so+. da^y da`i tu`y theo su+'c pho'ng ddi, ba('t la.i cu?a ngu+o+`i su+? du.ng.

Sau va`i na(m dda'nh cu+o+'p nhie^`u no+i, na(m a^'y,  chu'ng to^i 6 ngu+o+`i, "a(n ha`ng" ta.i nha` mo^.t te^n ddie^`n chu? gian a'c ven so^ng DDa'y nha^n dde^m ta^n ho^n ddu+'a con trai cu?a y\. Vi` la` mo^.t ddi.a chi? quen, ne^n chu'ng to^i ca^?n tha^.n bi.t ma(.t tru+o+'c khi ba^.t ho^`ng (***). Thu+o+`ng le^., trong mo^.t chuye^'n a(n ha`ng, ca^`n thu chie^'n lo+.i pha^?m, chu? ye^'u la` va`ng ba.c ro^'i ta('t dduo^'c ru't nhanh ve^` nhie^`u phi'a kha'c nhau\.

Mo^.t tay ca^`m ca^y dduo^'c cha'y ru+.c, mo^.t tay  ca^`m Bu't Chi` , to^i dda.p cu+?a ca(n pho`ng co' hai chu+~ Ta^n Ho^n ba(`ng gia^'y ddo?. Kho^ng tha^'y chu' Re^?. To^i cho ra(`ng te^n na`y dda~ cha.y thoa't, kho^ng ki.p ke'o theo co^ vo+. mo+'i\. Co^ da^u ma(.c a'o cu+o+'i, run ra^?y  ne'p mi`nh be^n go'c giu+o+`ng.

Tho^'t nhie^n to^i que^n ba(~ng vie^.c lo^.t nu+~ trang ma` dda(m dda(m nhi`n ca'i nhan sa('c mo+n mo+?n dda`o to+ cu?a co^ ga'i\. Ta` ta^m no^?i da^.y, to^i da^.p ta('t ngo.n dduo^'c ro^`i du`ng su+'c dde` be.p su+. cho^'ng cu+. ye^'u o+'t cu?a co^ ta dde^? tho?a ma~n thu' ti'nh...

 Ba^'t ngo+` chie^'c kha(n bi.t ma(.t cu?a to^i bi. ke'o le^.ch qua mo^.t be^n. Tie^'ng co^ ga'i ru' le^n:

- Tro+`i o+i! O^ng Pho' Ta'ch!

Pha?n u+'ng tu+'c kha('c cu?a to^i la` ca^`m me'p chie^'c kha(n dden che ma(.t la.i\. Thu+`a lu'c to^i vo^ y', co^ ga'i  co`n lo~a the^? vu.t cha.y ra ngoa`i\. To^i thoa'ng tha^'y mo^.t ngu+o+`i ke'o tay co^ ta ddi\. To^i vo^.i  ca^`m bu't chi` dduo^?i theo\. DDa~ lo^. die^.n, to^i gie^'t ngu+o+`i, die^.t kha^?u\. Hai ngo.n bu't lie^n tie^'p ddu+o+.c to^i pho'ng ra, tha^u la.i\. Tru+o+'c khi tha'o cha.y, to^i co`n tha^'y hai bo'ng ngu+o+`i gu.c nga~ tre^n sa^n pho+i lu'a, ga^`n mo^.t go^'c ca^y cau va` chie^'c chum hu+'ng nu+o+'c mu+a!

Sau vu. na`y, to^i bi. loa.i ra kho?i to^? chu+'c, vi` kho^ng co' ... chie^'n lo+.i pha^?m trong dde^m cu+o+'p ddo'.
Nhie^`u nga`y lie^n tie^'p, to^i thu+o+`ng na(`m mo+ tha^'y hai tha^y ngu+o+`i bi. ngo.n bu't dda^m tu+` sau lu+ng ra tru+o+'c ngu+.c, ma'u tuo^n xo^'i xa?. Nha^'t la` khuo^n ma(.t khie^'p dda?m cu?a co^ ga'i\. Co' buo^?i chie^`u nhi`n ra khoa?ng tro+`i nu+o+'c me^nh mo^ng, to^i tha^'y so+. ha~i mo^.t su+. ba'o oa'n na`o ddo' tu+` hai ke? bi. che^'t oan giu+~a tuo^?i thanh xua^n. Da^`n da^`n, to^i tha^'y hi`nh nhu+ su+. dde^`n to^.i sa('p ba('t dda^`u\.

So^'ng ca(ng tha(?ng nhu+ va^.y ho+n hai na(m, to^i kho^ng co'n chi.u no^?i khung ca?nh quen thuo^.c mo^~i khi ddi qua no+i bi. cu+o+'p, to^i tu+` gia~ vo+. con, no'i la` ddi le^n Ha` No^.i ti`m vie^.c la`m, vie^.n le~ nghe^` tho+. mo^.c kho^ng kha' ddu+o+.c! Nhu+~ng so^' cu?a da`nh du.m ddu+o+.c sau hai na(m trong DDa?ng Cu+o+'p Bu't Chi`, to^i dde^? la.i pha^n nu+?a cho vo+. con, pha^n nu+?a to^i ddem theo\.

To^i  dda~ so^'ng nhie^`u na(m o+? ma.n Nu'i Voi, Ho`a Bi`nh va` Nghi~a Lo^., So+n La, tru+o+'c khi to+'i ngu. cu+ no+i dda^y\. To^i tu+. tu trong nhu+~ng na(m xa nha`, ra'ng cu+'u giu'p nhu+~ng ngu+o+`i cu`ng kho^? ho`ng ta. to^.i trong muo^n mo^.t vo+'i Tro+`i\.

Ta.i dda^y, nhu+ ddo^`ng ba`o dda~ bie^'t, to^i la`m ngo^i nha` tranh, be^` ngoa`i so^'ng ba(`ng hoa lo+.i ma^'y thu+?a vu+o+`n, mu.c ddi'ch la`m vie^.c thie^.n dde^? ho^`i hu+o+'ng co^ng ddu+'c cho hai ngu+o+`i bi. to^i sa't ha.i\. Tu+` ho+n nu+?a na(m nay, to^i linh ca?m sa('p to+'i nga`y mi`nh pha?i dde^'n to^.i\. Lua^.t tro+`i chi' co^ng, to^i tin nhu+ va^y\. Chi? kho^ng bie^'t to^i se~ pha?i dde^`n tra? ba(`ng ca'ch na`o: bi. sa't ha.i, se't dda'nh, ngo^. ddo^.c, dda('m thuye^`n, Ta^y ba('t ddem che'm vi` nghi ngo+` cho^'ng Pha'p (ne^'u va^.y cu~ng vinh du+. cho to^i la` ke? kho^ng xu+'ng dda'ng).  Nhu+ng du` ba(`ng ca'ch na`o, to^i cu~ng cam lo`ng nha^.n la~nh. Chi? mong ddu+o+.c toa`n tha^n ma` che^'t va` vo+. con to^i kho^ng bao gio+` bie^'t dda~ co' ngu+o+`i cho^`ng, ngu+o+`i cha dda'ng nguye^`n ru?a na`y\.

Sau cu`ng la` nguye^.n vo.ng cu?a to^i, xin chi'nh quye^`n ddi.a phu+o+ng vui lo`ng giu'p cho:

To^i co' hai ma^~u vu+o+`n co' gia^'y to+` tru+o+'c ba., i't hie^.n kim va` ngo^i nha` tranh, xin ddu+o+.c cu'ng va`o vie^.c tu+` thie^.n.

To^i xin ky' te^n sau dda^y la`: DDoa`n Va(n Ta'ch

Co' tie^'ng ngu+o+`i dda`n ba` "kha(n mo? qua." tie^'p theo lo+`i o^ng gia` ke^? chuye^.n:

- Thu+a cu., nha` cha'u nghe ca^u chuye^.n tha?m qua'. Nhu+ng xin cu. tha lo^~i, trong ca^u chuye^.n cu. vu+`a ke^?, sao nha` cha'u kho^ng tha^'y co' Ro^`ng La^'y Nu+o+'c?

O^ng gia` ddie^`m dda.m:

- Co' dda^'y, ba` a.. Vi` trong buo^?i chie^`u dda~ xa?y ra co+n lo^'c xoa'y cuo^'n ddi ma^'t o^ng gia` ho. DDie^`n va` tha?o am cu?a o^ng ta, thi` be^n na`y  so^ng Ho^`ng, ngu+o+`i ta dda~ tha^'y ca?nh tu+o+.ng Ro^`ng La^'y Nu+o+'c o+? ma.n ddo'. Mo^.t ca'i vo`i ro^`ng dden si`  guo^.n mi`nh ra phi'a bie^?n DDo^ng ro^`i ma^'t hu't!

Tha^`y gia'o Thu+o+`ng nhi`n ra phi'a ngoa`i ro^`i no'i vo+'i o^ng gia`:

- Ca?m o+n cu. cho nghe ca^u chuye^.n co' y' nghi~a\. Ta.nh mu+a ro^`i, ta le^n ddu+o+`ng tho^i\.

(*) 1931
(**) 1915
(***) DDo^'t dduo^'c le^n