A^'t Da^.u (1945) Xua^n xo+ xa'c ruo^.ng ddo^`ng
Na.n ddo'i ba('t dda^`u lo' da.ng
He^'t vu+`ng, ngo^, sa('n, khoai, giong.
Cho+. la`ng dda^u co`n gi`  mua ba'n!
DDo.t bi', ba^`u, cu? chuo^'i cu~ng xong
Thoi tho'p tha^n ga^`y tho^n da^n ddo'i la?
Gu.c be^n le^` ddu+o+`ng, nhie^`u xa'c tro^i so^ng!
Tha'ng ba ma^y dden va^`n vu~
Vu. lu'a chie^m kho^ng ddu? lo't lo`ng
Trai tra'ng trong la`ng ti`m ra Ke? Cho+.
Ninh Bi`nh, Nam DDi.nh, Phu? Ly', Ha` DDo^ng
Nhie^`u ngu+o+`i ra ddi kho^ng  ve^` nu+~a\.

Hoa` Ho^.i Na(m Tu+ (1954) chia ddo^i dda^'t nu+o+'c
Bo+` Nam, be^'n Ba('c ddu+'t ddoa.n cho dda`nh!
Ngu+o+`i ra ddi ti`m tu+. do, no a^'m

Te^'t na(m Bi'nh Thi`n  (1976)  dda^`u dda~ ba.c
Tha^n na(.ng ne^` tre^n nhu+~ng bu+o+'c cha^n.
Kie^'ng ma('t la.i nho`a the^m nu+?a ddo^.,
La`m tho+ thie^'u hu+'ng cha(?ng ra va^`n.
Ma` nghe nao nu+'c mu`a Xua^n to+'i
Co`n co' gi` dda^u dde^? ddo'n Xua^n
Thi` cu~ng nho+' ta the^m mo^.t tuo^?i,
La` the^m cay dda('ng vi. phong tra^`n.
Nu+?a dde^m thao thu+'c kho^ng hu+o+ng ne^'n,
Kho'i thuo^'c mo^ng lung ngo+~ kho'i tra^`m.
Nhu+ tha^'y hie^.n trong ma`n a?o a?nh,
Bao nhie^u ngu+o+ng ma(.t cu?a ngu+o+`i tha^n.
Nam nay Me. tha('p hu+o+ng tho+` To^?,
Ru+ng le^. thu+o+ng con, Me. kho'c tha^`m.
Lu~ cha'u nghe.n nga`o kho^ng tha^'y bo^'
Ve^` mu+`ng tuo^?i no^.i buo^?i dda^`u na(m.
Bie^'t dda^u bo^' va^~n co`n thao thu+'c,
DDa~ tra('ng dde^m ro^`i cha(?ng tha^'y Xua^n.
Chi? tie^'ng su+o+ng gieo tu+`ng ha.t na(.ng,
Tre^n ca(n nha` tro^'ng la.nh ca(m ca(m.
Giang so+n co`n ddo' ngoa`i khung cu+?a,
Cha(?ng ddo'a hoa na`o no+? tru+o+'c sa^n.
A'nh sa'ng gia'o ddu+o+`ng  xa die^.u vo+.i,
Mo^ng lung ho^`n gu+?i tie^'ng chuo^ng nga^n,
Nu+o+ng  theo ca?nh sa('c trong mo+ a?o,
Mo^.t thoa'ng  phie^u du co~i mo^.ng Xua^n.
Ve^` la.i la`ng que^ tre^n dda^'t Ba('c,
Cha`o ddo'n giao thu+`a pha'o no^? ran.
Ru+.c sa'ng ba`n tho+` da^ng cu?a le^~,
Ki'nh tho+` Thu+o+.ng DDe^', tu+o+?ng nho+' tie^`n nha^n.
Na(m Mo+'i o+n Tro+`i cho ddoa`n tu.,
Ye^u thu+o+ng la`m su+'c ma.nh tinh tha^`n.
Kha^'n xin cho ddu+o+.c nhie^`u o+n phu+o+'c,
Vo+'i nhu+~ng nie^`m hy vo.ng chu+'a chan.
Mo+? toang cu+?a ddo'n mu+`ng Nguye^n DDa'n,
Khung tro+`i tra`n nga^.p mo^.t ma`u Xua^n.
Ca^y ne^u ru? xuo^'ng cung vo^i tra('ng,
Mu?i te^n xua dduo^?i quy? Sa Tan.
Rung rinh ho^.i tro^'ng che`o tho^n Ba('c
Ro^.n ra~ ho^`i  chuo^ng le^~ xo'm Nam.
Hu+o+ng kho'i Chu`a Tre^n "A Di DDa` Pha^.t"
Nguye^.n ca^`u cho quo^'c tha'i, da^n an.
Su+.c nghe tie^'ng ke?ng na(m gio+` sa'ng,
La.i tro+? ve^` dda^y, ca?nh la.c dda`n.
Gio' so+'m su+o+ng khuya co`n tha^'m la.nh,
Len va`o no^~i nho+' la.nh ta^m can.
Tra('ng tay mo^.ng vo+~ dda^u co`n mo^.ng,
DDa~ ho+.p sao ro^`i la.i ca'ch nga(n?
So^ng nu'i na`o dda^y? So^ng nu'i cu~,
Ma` trong ho^.i tu. co' ly tan.
Y' tho+ la.c lo~ng kho^ng co`n y',
Nha.c da.o cung thu+o+ng la.c phi'm dda`n.
Xu'c ca?m dda^u dda^y nghe vo.ng la.i,
Khu'c buo^`n Du+o+ng Tu+? Long Giao Nga^m.
Bu+'c tranh  va^n ca^?u nga`y buo^ng su'ng,
Ha(`n la.i trong tim no^~i nhu.c nha(`n.
DDa~ kho^ng tu+. xu+?, kho^ng gan da.
La`m Ma.c Ly Cha^u, Nguye^~n Khoa Nam...
Thi` cha^'p nha^.n theo do`ng li.ch su+?
DDe^? xem ba.i, tha('ng cuo^.c co+` ta`n.
Tra? gia' ddu+o+ng nhie^n cho me^.nh so^',
DDa~ dda`nh khi nu+o+'c ma^'t, nha` tan.
Sau tha'ng Tu+ DDen, va`o thu+? tha'ch
Giu+~a cuo^.c cho+i na`y ta.m ghe' cha^n.
Chi? mo+'i ba('t dda^`u, mu`i tu.c lu.y
Na`o dda^u vi. dda('ng, no^~i gian trua^n.
Cung dda`n Thu.c Vu~ que^n cay dda('ng,
Tha^'m thi'a lo+`i tho+ Ha` Thu+o+.ng Nha^n.
Tro't dda mang chu't ti`nh va(n nghe^.
Xin go.i la`... khu'c mu+o+~u dda^`u na(m:
Long Giao - Suo^'i Ma'u
Tie^'ng sa'o, dda`n ai ta^'u nha.c va`o tho+.
Ha` chu+o+?ng mo^n gieo va^.n  "Ly Co+
Khu'c thi nha.c giao ho`a duye^n Thu.cVu~
Trong y' nha.c, lo+`i tho+ ta^m su+.,
DDu+o+`ng the^' tra^`n cho ne^'m ddu? chua cay\.
Kho'i thuo^'c, hu+o+ng tra` nhu+ u+o+'p men say,
Thi` cu+' so^'ng nhu+~ng nga`y die^~m y'.
Ca^u tri tu'c ca?m tho^ng ti`nh tri ky?,
Ma?i  me^ tho+, thu' vi. mo^.t cung dda`n
Que^n chuye^.n be^n ngoa`i, ho^.i tu. vo+'i ly tan!

T u+` bu+~a chen cha^n va`o ho?a ngu.c,
Mo+'i ddo', dda^y ma` dda~ hai na(m.
Con ta`u cha.y ngu+o+.c ve^` phu+o+ng Ba('c,
Bo? la.i sau lu+ng nhu+~ng lo^~i la^`m.
Trong nhu+~ng nguye^n do la`m ma^'t nu+o+'c,
A('t  ha(?n la` ta dda~ go'p pha^`n.
Giu+~a na(m Ba?y Sa'u qua que^ cu~,
DDe^'n ta^.n So+n La, ddo^`i hoa Ban.
Lo`ng dda^'t gu+?i thi.t xu+o+ng Thu.c Vu~,
No'ng cha'y da va` la.nh tha^'u gan.
DDo'i co+m, thie^'u thuo^'c bao nhie^u ke?
Chu+a muo^'n ra ddi cu~ng tha't tra^`n.
Nhu+~ng gio.t ma'u tu` ro+i tha'nh tho't,
Vo+'i mo^` ho^i  cha?y quye^.n ba`n cha^n
Ru+`ng tra?i trie^`n cao, ma^y vu+o+'ng nu'i,
Suo^'i tra('ng dde`o tranh, nu+o+'c ddo^? nga`n.
Bo'ng tu` tha^'p thoa'ng ma`n tre nu+'a,
DDem nie^`m tin cho^'ng tra? tho+`i gian.
Gai go'c, ra('n, sa^u, bo` ca.p, va('t,
DDu? cho gia vi. ddo.a dda^`y tha^n.
Nhu+ng va^~n sa'ng ngo+`i le^n a'nh ma('t,
Va^~n tu+. ha`o cha'nh dda.o, nghi~a, nha^n.

Ba?y Ta'm  chuye^?n ddo+`i qua Ye^n Ha.,
Ba('t dda^`u tra? mo'n no+.  co^ng an.
Mo+'i hay trong dda'm ngu+o+`i thua tra^.n,
Kha' nhie^`u ddo^`ng tuye^'n cha(?ng ddo^`ng ta^m.
No^~i ddau cu?a ke? vu+`a buo^ng su'ng.
Chu+a tha^'y mo+` ddi nhu+~ng ve^'t ha(`n.
DDa~ tha^'y ba.n tu` vu+`a tro+? ma(.t,
Cu'i dda^`u theo ddo'm dde^? a(n ta`n.
Lu'c vu+`a nghe ma^'t Le^ Va(n Thua^.n,
Pha.m Va(n So+n va` Nguye^~n Va(n Na(m.
Cu~ng va`o giu+~a na(m Ba?y Mu+o+i Chi'n,
Nguye^~n Ma.nh Co^n ma^'t o+? trong Nam.

Ta'm Mu+o+i la.i chuye^?n ddi Thanh Ho'a,
DDe^'n tra.i Thanh Phong, huye^.n Nhu+ Xua^n.
DDa^'t La`o vu+`a va(.n ddu+o+`ng dao ne'm,
Ru+`ng Lim hun hu't, dda^'t kho^ ca(`n.
"Ca'ch Ma.ng" ddo^'t ru+`ng la`m pha^n bo'n,
Nu+o+'c nguo^`n ddo^? xuo^'ng dda^`u tha'ng na(m.
Lu.t cuo^'n go.n ddi bao "thu hoa.ch",
Tro^i pha(ng ma^'t ti'ch Cao Qua?n Cho+n!
Lu~ tre? tra.i be^n tu` hi`nh su+.,
Ma^'y nga`y dde^m kho^ng co' gi` a(n!
Chi? tha^'y  toa`n xu+o+ng da xa'm nga('t,
Chi? tha^'y dda^`u di'nh vo+'i tay cha^n!
Thanh Phong, u+o+'p gio' La`o nung na^'u,
La.i ga(.p anh em Bie^.t Ki'ch Qua^n.
Tu+` buo^?i chia tay ro+`i ddo+n vi.,
The^' ma` dda~ sa('p hai mu+o+i na(m!
DDa^u pha?i ra ddi la` vi~nh bie^.t,
Na('m cha(.t ba`n tay, trao ddo^?i  a^n ca^`n.
Cuo^'i na(m nghe no^~i nha` tang to'c,
DDau lo`ng vi~nh bie^.t nhu+~ng ngu+o+`i tha^n:
Me. dda~ le^n tro+`i kho^ng ga(.p ma(.t,
Vo+. vu+`a ve^` dda^'t cha(?ng ddu+a cha^n.
Con trai ca^m ddie^'c tu+` tho+ a^'u,
Cu~ng vo^.i ddi giu+~a tuo^?i thanh xua^n.
Bu+'c thu+ ba'o tu+? 3 nngu+o+`i ma^'t,
DDe^'n tra.i tu` vu+`a ddu'ng nu+?a na(m!

Ta'm Hai di chuye^?n ra Thanh Ho'a,
Xe lu+?a Tho^'ng Nha^'t  tra? ve^` Nam.
Buo^?i sa'ng ddo+.i tra'nh ta`u  ga Hue^',
Co' em be' ga'i tuo^?i mu+o+`i la(m.
Qua(?ng vo^.i le^n toa va`i go'i thuo^'c
Tu'i va?i tho^ dda^`y nhu+~ng ddo^` a(n.
Ro^`i cha.y vo^.i ddi, kho^ng ki.p no'i,
Be^n ddu+o+`ng tha^'p thoa'ng bo'ng co^ng an.
Nu+o+'c ma('t lu+ng tro`ng, ngu+o+`i ba.n gia` tu+'c tu+o+?i,
Kho^ng kho'c ddo+`i tu` ma` kho'c mo^'i ti`nh tha^m!
Cha^.p to^'i ho^m sau qua DDa` Na(~ng,
DDuo^'c sa'ng tra?i da`i to+'i Ho^.i An.
Mo^.t thanh nie^n quo+ lu+?a le^n, mu+`ng tu?i:
- Ca'c ba'c ve^` Nam! Ca'c ba'c ve^` Nam!
Va`: "Ca'c ba'c ra'ng giu+~ gi`n su+'c khoe?!"
" Cho gu+?i Sa`i Go`n lo+`i tha(m! Lo+`i tha(m!"
La.i co' tie^'ng ga`o theo gio' cuo^'n,
Ma^'y co^ tho^n nu+~ ga Tua Cha`m:  (1)
-" Ca'c ba'c so^'ng ro^`i, xin ha~y ddo+.i,
Co' mo^.t nga`y, chu'ng cha'u se~ vo^ tha(m!"
Hai chi'n tha'ng tu+ ra Thua^.n Ha?i,
O+? khu nha` "DDo?" tra.i Ha`m Ta^n.
Ta.i dda^y ga(.p Le^ Huy Linh Vu~,
Anh Hoa, To^ Thu`y Ye^n,  DDa(.ng Tra^`n Hua^n....
Tha'ng ta'm Ta'm Tu+ vu+`a vi~nh bie^.t
Ngu+o+`i ba.n nga`y xu+a: DDoa`n Bo^.i Tra^n!

Ta'm La(m chuye^?n tra.i qua Thu? DDu+'c (2)
O+? tu` tha^'m thoa't  ma`... mu+o+`i na(m!
Mo'n no+. kho^ng vay ma` pha?i tra?,
Xem chu+`ng chu+a xu+'ng dda'ng ddo^`ng ca^n.
Nghi~a trang tu`  the^m nhie^`u mo^. mo+'i,
"No+. ma'u" ddo`i the^m ke? tra? da^`n.

Ta'm Ta'm co' trong tay ta^'m Gia^'y
Ra Tra.i  ro^`i, tu+` gia~ Ha`m Ta^n!
Nho+' Ba.n Tu`, bao nhie^u ngu+o+`i na(`m xuo^'ng,
No+. Nu'i So^ng ddem tra? xa'c tha^n.
Nho+' Ba.n Tu`, bao nhie^u ngu+o+`i o+? la.i,
Tie^'p tu.c kho^? sai sau mu+o+`i ba na(m.
Nho+' ba.n tu`, bao nhie^u ngu+o+`i ta`n phe^',
Bi. ba.o ha`nh trong Ngu.c DDo? tra^`n gian.
Chuye^'n xe ha`ng cha.y ve^` tha`nh pho^' cu~,
Kho^ng la^'y tie^`n ngu+o+`i tha^'t the^', sa cha^n.
Sao nhu+~ng ne?o ddu+o+`ng xu+a  xa la. qua'
So^ng nu'i co`n, nu+o+'c ma^'t, o^i Vie^.t Nam!
Xe dde^'n Sa`i Go`n, nhu+ mo^.t tha`nh pho^' kha'c,
O^i ba mu+o+i tha'ng tu+ na(m Ba?y Mu+o+i La(m!

1976-1988

(1) Ga Tour Cham. (Phan Rang)
(2) Tu+'c tra.i  Z30D thuo^.c ti?nh  Phan Thie^'t.